Улсын Их Хурлын
2014 оны 18 дугаар тогтоолоор баталсан “Төрөөс эрдэс баялгийн салбарт баримтлах
бодлого”-ын баримт бичигт хувийн хэвшилд түшиглэсэн, ил тод, хариуцлагатай уул
уурхайг хөгжүүлж, ойрын болон дунд хугацаанд эдийн засгийн тэнцвэртэй олон
тулгуурт бүтцийг бий болгож, үндэсний язгуур эрх ашгийг хангахад чиглэх бөгөөд
хөрөнгө оруулалтын тогтвортой орчныг бүрдүүлж, байгаль орчинд сөрөг нөлөөлөл
багатай, дэвшилтэт техник, технологи, инновацийг дэмжих замаар ашигт малтмалын
хайгуул, олборлолт, боловсруулалтын чанарыг дээшлүүлэх, нэмүү өртөг шингэсэн
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадварыг бэхжүүлэх
зорилтыг тусгасан.Дээрх
зорилтыг хэрэгжүүлэх үүднээс стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын
ордын эдийн засгийн үр өгөөжийг сайжруулан, төр хувийн хэвшлийн хамтын
ажиллагааг боловсронгуй болгох, эрдэс баялгийн боловсруулалтын түвшинг
дээшлүүлэх, нүүрс баяжуулах үйлдвэр байгуулах замаар нэмүү өртөг шингэсэн
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, нүүрсний ордод түшиглэсэн цахилгаан станц барих зэрэг
төслийг бодлогоор дэмжихээр заасан. “Тавантолгойн
нүүрсний ордыг ашиглах зарим асуудлын тухай” Улсын Их Хурлын 2010 оны 39 дүгээр
тогтоолоор Тавантолгойн ордыг түшиглэн төрийн өмчит “Эрдэнэс Тавантолгой”
ХК-ийг байгуулж, оператор аж ахуйн нэгжээр олборлолтын үйл ажиллагааг тодорхой
хугацаанд гүйцэтгүүлэх, уг ордыг түшиглэж үйлдвэр, зам, дэд бүтцийн барилга
байгууламжийг барьж байгуулах, ашиглахад олон улсын жишиг стандартыг баримтлах,
нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих бодлоготой
уялдуулж, Монгол Улсын иргэдийг ажлын байраар хангах, дотоодод үйлдвэрлэсэн
бараа бүтээгдэхүүнийг тэргүүн ээлжинд авч хэрэглэх нөхцөл, болзлыг хэрэгжүүлэх
зэрэг арга хэмжээ авахыг Засгийн газарт даалгасан болно. Мөн тогтоолын
нэгдүгээр хэсэгт Тавантолгойн нүүрсний ордыг ашиглахтай холбогдуулан
“Эрдэнэс-Тавантолгой” компанийн хувьцааны 50 хүртэлх хувийг Монгол Улсын иргэн,
үндэсний аж ахуйн нэгжүүдэд эзэмшүүлэх, дотоод, гадаадын хөрөнгийн биржээр
арилжаалах талаар дараахь арга хэмжээг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу үе
шаттайгаар хэрэгжүүлэх, хувьцааны 30 хүртэлх хувийг гадаад, дотоодын хөрөнгийн
биржээр худалдаж шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг татах арга хэмжээ авахыг
Засгийн газарт даалгасан байдаг.Түүнчлэн Улсын Их
Хурлын тогтоолоор жил бүрийн улсын нийгэм, эдийн засгийг хөгжүүлэх үндсэн
чиглэлийг батлахдаа Тавантолгойн ордыг түшиглэн нүүрс баяжуулах үйлдвэр,
цахилгаан станц, цахилгаан дамжуулах шугам, төмөр зам, авто зам барих
асуудлуудыг тусгасаар ирсэн боловч гүйцэтгэл нь хангалтгүй байна. Тодруулбал
тус ордыг түшиглэн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа төрийн өмчит “Эрдэнэс
Тавантолгой” ХК-ийн санхүүгийн нөхцөл байдлаас үүдэн бүтээн байгуулалтын
төслүүдийг ойрын үед хэрэгжүүлэх боломжгүй болж байгаагаас гадна тус ордыг
ашигласнаар нийгэм, эдийн засагт үүсэх үр өгөөжийг тооцоолсон хэмжээнд хүргэж
чадахгүй, экспортын орлогыг нэмэгдүүлж, нэмүү өртөг шингээсэн бүтээгдэхүүн
экспортод гаргах зорилтын хэрэгжилтийг хангаж чадахгүй байна.Иймд “Тавантолгойн
ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах ажлыг эрчимжүүлэх тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын
төслийг боловсруулан батлуулж, дээр дурдсан Улсын Их Хурлаас өгсөн чиглэлийн
хэрэгжилтийг шуурхай хангах нь зүйтэй байна. (тогтоолын төслийг энд дарж үзнэ үү.)“Тавантолгойн
нүүрсний ордыг хөгжүүлэх талаар авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын
тогтоолын төсөл нь 2 үндсэн заалттай бөгөөд
төсөлд дараах асуудлыг тусгалаа. Үүнд:
1/ Улсын Их 2010 оны 39 дүгээр тогтоолын 1 дэх заалтын 2
дахь дэд заалтын “б”,”в”-д заасны дагуу “Эрдэнэс-Тавантолгой” ХК-ийн хувьцааны 30 хүртэлх хувийг гадаад, дотоодын хөрөнгийн биржээр үе
шаттайгаар арилжаалан шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг татаж Тавантолгойн ордын
үнэ цэнийг өсгөх хүрээнд холбогдох дэд бүтцийн болон шаардлагатай бусад төсөл,
хөтөлбөрүүдийн тодорхой хэсгийг санхүүжүүлэх;
2/ Тавантолгой-Гашуунсухайт, Тавантолгой-Зүүнбаян,
Тавантолгой-Оюутолгой-Ханги, Тавантолгой-Барууннаран
чиглэлийн авто замын төгсгөлөөс Цагаандэл уул
чиглэлийн тусгай зориулалтын авто зам болон Тавантолгой-Гашуунсухайт, Тавантолгой-Зүүнбаян
чиглэлийн төмөр зам зэрэг төслийг эхлүүлэх талаар шуурхай арга хэмжээ авч
хэрэгжүүлэх;
3/
Дамжин өнгөрөх тээвэр, угтуулан тавих нөхцөл, урьдчилгаа төлбөр, боомт
ашиглалт, дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт, хөрөнгө оруулалт, борлуулалтын
нөхцөлийн талаар хөрш орнуудтай хэлэлцээ хийж хэрэгжүүлэх;
4/
Өмнөд бүсийн уул уурхайн төслүүдийн эрчим хүчний хэрэгцээг хангах цахилгаан
станцыг Тавантолгойн ордыг түшиглэн барих асуудлыг эцэслэн шийдвэрлэх талаар
шаардлагатай арга хэмжээ авч ажиллах;
5/
Энэхүү тогтоолын 1 дэх заалтын 1 дэх дэд заалтад тусгагдсан арга хэмжээг хууль,
тогтоомжид нийцүүлэн зохион байгуулж, шаардлагатай бол холбогдох хууль, тогтоомжид
нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлыг судлан боловсруулж зохих журмын дагуу Улсын
Их Хуралд өргөн мэдүүлэх.
6/ Тавантолгойн
нүүрсний ордтой холбогдуулан өмнө нь Улсын Их Хурлаас гаргасан шийдвэрүүдийн
уялдааг хангахтай холбогдох зохицуулалтыг тогтоолын төслийн 2 дахь хэсэгт тусгасан. Тухайлбал: Улсын Их
Хурлын 2010 оны 39 дүгээр тогтоолын 1 дэх заалтын 1 дэх дэд заалтад Тавантолгойн
нүүрсний ордод төрийн өмчит компани ашиглалтын үйл ажиллагаа явуулах, “ЭТТ” охин компанийг
холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу байгуулж, ордын ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг
хуваахгүйгээр шилжүүлэх, түүнтэй хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах, оператор
аж ахуйн нэгжээр олборлолтын үйл ажиллагааг тодорхой хугацаанд гүйцэтгүүлэх
гэсний дагуу Засгийн газрын 2010 оны 272 дугаар тогтоол, ТӨХ-ны 2010 оны 425
дугаар тогтоолын дагуу 2010 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдөр төрийн өмчит
“Эрдэнэс-Тавантолгой” ХК-ийг “Эрдэнэс
Монгол” ХХК-ийн
охин компани хэлбэрээр байгуулан ордын
ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг “Эрдэнэс-Тавантолгой” ХК-д шилжүүлсэн байдаг бол хөрөнгө
оруулалтын гэрээний тухайд Засгийн газраас удаа дараа
холбогдох тогтоол, шийдвэрүүдийг баталж, үүрэг даалгавар өгсөн
хэдий ч өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд нэг ч хөрөнгө оруулалтын гэрээ, хэлцэл хийгдээгүй
байна. Харин Зүүн, Баруун Цанхид үйл ажиллагаа эрхлэх гадаад, дотоодын оператор
компаниудыг сонгон шалгаруулж, хамтран ажиллаж тус заалтын хэрэгжилт хангагдсан
тул уг заалтыг бүхэлд нь хүчингүй болгохоор тогтоолын төсөлд тусгасан болно.
Мөн
Улсын Их Хурлын 2010 оны 39 дүгээр тогтоолын 1 дэх заалтын 3 дахь дэд заалтад
тусгагдсан ажил хэрэгжсэн бөгөөд Хүний хөгжил сангийн тухай хууль хүчингүй болсонтой
холбогдуулан уг заалтыг хүчингүй болгохоор тогтоолын төсөлд тусгалаа.Энэхүү
тогтоол батлагдсанаар Улсын Их Хурлаас Тавантолгойн нүүрсний орд газрыг цогцоор
нь хөгжүүлэх талаар баримтлах бодлого, эрх зүйн орчин тодорхой болох бөгөөд
Тавантолгойн ордын эдийн засгийн үр өгөөж нэмэгдэж, иргэдийн эзэмшиж буй
хувьцааны ханш өсөх, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх замаар
өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, бүтээгдэхүүнийг олон улсын зах зээлд борлуулах,
дэд бүтцийг хөгжүүлэх зэрэг асуудлыг улсын төсөвт ачаалал үүсгэхгүй байдлаар
шийдвэрлэх боломж бүрдэх юм.Иймд Засгийн
газрын 2018 оны 6 дугаар сарын 20-ны өдрийн хуралдаанаар “Тавантолгойн нүүрсний
ордын үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын
тогтоолын төслийг хэлэлцээд хуралдаан дээр Засгийн газрын гишүүдээс гаргасан
саналыг тусган тогтоолын төслийг Улсын Их Хурлын чуулганы
хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 161.1-д заасны дагуу нэн яаралтай
хэлэлцүүлэхээр Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр тогтсон болно.
МОНГОЛ
УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗАР