Цагаансуваргын ордоо 2013 онд бүрэн ашиглалтад авна

Уул уурхайн салбарын түүх нэн шинээр бичигдэх сонирхолтой цаг үе ирлээ. Энэ цаг үед үндэсний маань Miner-уудын бодол санаа, санаж сэдэж байгаа зүйлс бүгдээс үнэ цэнэтэй билээ. Тэд салбарынхаа хөгжлийг хэрхэн үнэлж цэгнэж байна вэ? Тэд юуг санаж сэдэж явна? Тэдэнд ямар давуу тал, бас саад бэрхшээл учирч байгаа бол? MMJ “Miner” булангаараа эдгээр асуултад хариулт авахыг хичээдэг юм. “Miner” энэ удаагийн зочноороо “Монголын Алт” /МАК/ ХХК-ийн Бодлогын зөвлөлийн дарга бөгөөд Ерөнхийлөгч Б.Нямтайширыг урилаа.


МАК-Д ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ГАРАХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ БАЙХГҮЙ

Эх оронд маань үндэсний томоохон “Miner”-ууд төрөн гарч байна гэж хэлж болно. Монголын уул уурхайн хөгжлийн бас нэгэн тодорхойлолт болж буй тэдгээр “Miner”-уудын намтар, түүх уншигчдад маань сонирхолтой байдаг юм. Уурхайчин болсон түүхээс тань яриагаа эхэлье.

Бид бүгд л социализмын үед сургууль төгссөн хүмүүс. Би тохиолдлоор уул уурхайн инженерийн мэргэжлийг сонгосон юм. Уул нь өөр мэргэжил эзэмших хүсэл сонирхолтой байв. Аравдугаар анги дөнгөж төгсөж байгаа хүүхэд юугаа мэдэх билээ. Ихэвчлэн дээд тоо үздэг, тооны талын мэргэжил гэхээр нь л сонгосон хэрэг.   Тохиолдлоор сонгосон ч уул уурхайн маркшейдер инженер гэж ховор сайхан мэргэжил эзэмшсэн дээ.

Тоонд их сонирхолтой хүүхэд байжээ дээ?
Тооны төрлийн хичээлдээ гайгүй. Сургуулиа төлөөлөн хот, улсын олимпиадад дандаа оролцоно. Тэгээд л инженерийн мэргэжлийг сонирхдог болчихсон байсан юм. Эрхүүд нэг жил хэлний бэлтгэлд сурсан. Дараа нь тухайн үеийн Ленинград хотын Уул уурхайн дээд сургуулийг төгссөн. 300 гаруй жилийн түүхтэй, дэлхийд нэртэй сургууль даа. Дэлхийн уул уурхайн сургуулиудыг эрэмбэлэхэд Германы дараа ордог. Ийм сургуульд сурснаараа их бахархдаг.

Зах зээлийн эдийн засагт шилжсэн 1990 оноос бизнесийн салбарт хүчээ сориод үзье гэж шийдсэн юм. “Одод” гэж гадаад худалдааны үйл ажиллагаа эрхэлдэг хувийн компани байгууллаа. Хоёр улсын хооронд худалдааны томоохон гэрээнүүд хийж, амжилттай хэрэгжүүлсэн дээ. Эндээс тодорхой хэмжээний орлого олсон. Үүгээрээ Монголдоо уул уурхайн үндэсний компани байгуулахаар шулуудсан. Нэгэнт мэргэжлийг нь эзэмшсэний хэрэг юү билээ. Уул уурхайн мэргэжилтний хувьд Монгол улс цаашид уул уурхайн баялгаа зүй зохистой ашиглан улс орноо хөгжүүлэх үндэс суурийг бий болгох ёстой гэдгийг тааварлаж байсан. 1993 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдөр “Монголын Алт” компаниа байгуулсан юм. 1994 оноос алтны салбарт үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн. Үүнээс хойш 17 жил тасралтгүй уул уурхайн салбарт ажиллаж байна.

МАК манай улсын уул уурхайн нөлөө бүхий компани. Энэхүү амжилтад хүрэхэд нөлөөлсөн олон хүчин зүйл байгаа байх. Тэднээс онцолж дурдаач?
Бид анх компаниа байгуулахдаа л барууны дэвшилтэт техник технологийг Монголдоо нэвтрүүлье, нутагшуулъя, тэдгээрийг монголчууд бид өөрсдөө эзэмшиж, ажиллаж суръя гэсэн уриа дэвшүүлж байлаа. Барууны хөгжилтэй улс орнуудын дэвшилтэт  техник технологиос суралцаж, Монголдоо оруулж ирэх ёстой. Байгаль орчинд ээлтэй уул уурхайн үйлдвэрлэл явуулах хэрэгтэй гэсэн зарчмыг барьсан. Ингэхдээ геологи хайгуулын шатнаас эхлэх ёстой. Хайгуулын ажлаа барууны стандартын дагуу хийе. Хайгуулын ажилд хэрэглэж байгаа хамгийн сүүлийн үеийн техник, аргачлалыг өргөнөөр ашиглах нь зүйтэй гэдэг үүднээс хандсан.
Уул уурхайн салбарт анхдагч чухал зүйл нь геологийн мэдээлэл байдаг. Хайгуул судалгааны ажлыг өндөр түвшинд, найдвартай хийж, нөөцийг илрүүлж тогтоохоос цаашдын үйл ажиллагаа хамаардаг. Хэрэв хайгуулын шат нь ямар нэгэн алдаа мадагтай байх юм бол цаашдын олборлолт, ашиглалтын явцад том бэрхшээл учирна. Хий дэмий хөрөнгө оруулалт хийнэ. Энэ талаасаа геологи хайгуулын ажил нь хамгийн чухал, анхдагч, үндсэн мэдээлэл бүхий судалгааны суурь ажил болдог.

1994 оноос бид АНУ-ын Catelpillar-ийн техникийг уул уурхайн үйлдвэрлэлдээ өргөнөөр ашиглаж эхэлсэн. Ер нь МАК уул уурхайн салбартаа анхдагч байхыг хүсч тэмүүлдэг. Монголын хувийн хэвшлийнхнээс анх удаа Catelpillar-ийн техникийг авч ашигласан нь манай компани. Тэр үед бидэнд 3,2 сая ам.доллар гэдэг их мөнгө байв. Энэ өндөр үнэтэй техникийг лизингийн гэрээгээр худалдан авч байлаа.

Ер нь хөдөлмөрийн бүтээмж өндөртэй, ашиглалтын өртөг зардал хямд дэвшилтэт техник технологийг уул уурхайн салбарт үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн тэр цаг үеэсээ л ашиглаж, давуу талыг нь мэдэрсэн учраас өнөөг хүртэл дэлхийн хэмжээнд уул уурхайд ашиглагдаж байгаа техник, технологийг үйлдвэрлэлдээ түлхүү нэвтрүүлж ирлээ. Энэ нь ч бидний амжилтын гол үндэс болсон байх.

Техник технологиос гадна хамгийн чухал зүйл бол боловсон хүчин. МАК байгуулагдсан цагаасаа л монгол залуучуудаа гадаадын их, дээд сургуульд өөрсдийн зардлаар сургах, инженерийн боловсрол эзэмшүүлэх, эзэмшсэнийг нь баруунд дахин сургаж, мэргэжлийг нь дээшлүүлэхэд түлхүү анхаарсан. Хөрөнгө мөнгөтэй байж болно. Харин түүнийг ажиллуулах боловсон хүчинтэй байна гэдэг хамгийн чухал хүчин зүйл. Бид үүнийг байнга анхаарлынхаа төвд авч явдаг.

МАК-ийн ам бүлд нийт хэчнээн хүн багтаж байна вэ?
Өнөөдрийн байдлаар 700 гаруй хүн байна. МАК-д хэрэгжүүлэх гэж буй нэлээд олон төсөл бий. Бэлтгэл ажлууд нь үндсэндээ хангагдаж дуусч байна. Тухайлбал, Цагаансуваргын зэс молибдений төсөл байна. Ирэх жилээс бид ил уурхайгаа ажиллуулж эхэлнэ. Жилдээ 15 сая тонн хүдэр олборлоно. Энэ маань “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 60 хувийн хүчин чадалтай тэнцэх хэмжээний үйлдвэр байх юм.

Мөн нүүрсээ баяжуулж, боловсруулан эрэлт хэрэгцээ байгаа тэр зах зээлд бүтээгдэхүүн гаргах судалгааны ажлуудыг өргөн хүрээнд хийж байна. Төслүүд маань  хэрэгжээд ирэхээр хэдэн мянган ажилтан, ажиллагсадтай хамт олон болж өргөжнө.  

Сүүлийн үед хэрэгжүүлж буй томоохон төслүүдээсээ танил­цуулахгүй юу? МАК-ийн ирээдүйг хэрхэн харж байна вэ? Үндэсний том компаниудаасаа монголчууд ихийг хүлээж байгаа?    
МАК компани тав таван жилээр үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлээ боловсруулдаг юм. 2010-2015 онд гэхэд ямар салбарт хөрөнгө оруулж, аль салбараа түлхүү хөгжүүлэхээ үндсэн чиглэлдээ тодорхойлоод түүнийгээ жил бүр тодотгоод явчихдаг зарчимтай.
2013 онд МАК компанийн 20 жилийн ой тохионо. Энэ ойгоо угтаад бид их том зорилт тавьчихаад явж байна. Хорин жилийн ойн өмнө Цагаансуваргын зэс, молибдений ордоо бүрэн хэмжээнд ашиглалтад авна.
Дорноговь аймагт нэг сая тонныг үйлдвэрлэх хүчин чадалтай цементийн үйлдвэрийн ажил эхлээд байгаа. 2012 оны зургадугаар сард ашиглалтад оруулахаар төлөвлөж байна. 

Элдэвийн уурхайн нүүрсээ боловсруулах үүднээс жилд 75 мянган тонныг үйлдвэрлэх хагас коксын чадалтай туршилтын үйлдвэр байгуулж байгаа. 90 хувийн гүйцэтгэлтэй явна. Энэ арванхоёрдугаар сард багтаан ашиглалтад авна. Гол зорилго нь Улаанбаатар хотынхоо агаарын бохирдлыг бууруулахад чиглэж байгаа юм. Хагас коксжуулсан нүүрснээс гурван төрлийн бүтээгдэхүүн гардаг. Хагас кокс, газ буюу хий, нүүрсний давирхай гурав. Хийгээр үйлдвэрийнхээ эрчим хүчийг үйлдвэрлэж болно. Нүүрсний давирхайг гадаад оронд усан онгоцны түлш болгож ашигладаг. Бас цахилгаан станцад мазутын оронд хэрэглэх боломжтой. Туршилтын үйлдвэрээ ашиглалтад оруулаад Улаанбаатарын ойр орчмын нүүрсний ордын нүүрсэн дээрээ туршилт, судалгааны ажил явуулна. Хэрэв амжилттай болох юм бол Улаанбаатарын агаарын бохирдлыг бууруулахад хүрэлцэхүйц хэмжээний үйлдвэрлэл явуулахаар төлөвлөж байна.
Ирэх жилээс Нарийнсухайтын орд дээр таван сая тонн угаасан баяжмал гаргах үйлдвэрийн барилгын ажлыг эхлүүлнэ. 2012 онд ашиглалтад оруулах юм.

Монгол-Хятадын улсын хил хүртэл нийтдээ 56 километр төмөр замын суурь бүтцийг барих төслүүд бэлтгэгдчихсэн байгаа. Ирэх хавраас барилгын ажил эхэлнэ. Цаашлаад Нарийнсухайт орчмын бүс нутгийн эрчим хүчний хэрэглээг найдвартай байлгах үүднээс зохих хэмжээний эрчим хүчний үйлдвэрлэл явуулах бодолтой байна. Адуунчулууны ордын хүрэн нүүрсийг нүүрс, химийн чиглэлээр хөгжүүлэх  төслийг манай нүүрс, химийн мэргэжилтнүүд боловсруулж байгаа.

Ер нь XXI зуунд дэлхий нийтээрээ нүүрсээ дахин боловсруулах, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн гаргахыг зорьж байна. Эрчим хүчний хомсдол бий болж байгаа өнөө үед энэ нь ч зайлшгүй зүйл юм. Нөгөө талаар нефть бүтээгдэхүүний үнэ өссөнтэй холбогдон нүүрсээр нефть бүтээгдэхүүнийг орлох,  ийм төрлийн бүтээгдэхүүн гаргах чиглэлд гол анхаарлаа хандуулж байна. Энэ тал дээр МАК ч гэсэн зохих судалгааны ажлуудыг өндөр түвшинд хийж байгаа. МАК өнөөгийн түвшинд Монгол улсдаа нүүрс олборлолт, экспортоор тэргүүлж байна. Энэ байр сууриа цаашид ч хадгалахыг хичээнэ.

Сэтгүүлээ захиaлан, бүрэн эхээр нь уншина уу.