Дэлхийн биржүүд Монголд цуглав

Өнгөрсөн сарын 6-10-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо Mongolia Capital Raising&Investment хөрөнгө оруулагчдын чуулган болсон билээ. “Фронтиер Секьюритис” компанийн зохион байгуулсан энэхүү хуралд гадаад, дотоодын 500 орчим төлөөлөгч оролцож, Монголын санхүүгийн зах зээлийн өнөөгийн байдал, Монголын компаниудад олон улсын бирж дээр гарах боломж, зэс, нүүрс зэрэг Монгол улсын экспортын гол түүхий эдийн үнэ болоод эрэлт нийлүүлэлтийн хандлага, уул уурхайн бус салбар буюу үл хөдлөх хөрөнгө, барилгын салбарт хөрөнгө оруулах боломж гээд олон талт сэдвээр хэлэлцсэн юм.

Тэр дундаа Лондон, Хонконг, Австрали, Токио, Солонгос, Франкфуртын хөрөнгийн бирж гээд дэлхийн томоохон хөрөнгийн биржүүд нэг дор цугларсан нь бусад хөрөнгө оруулагчдын чуулганаас ялгарах гол онцлог байв. Ялангуяа Франкфурт, Солонгос, Японы хөрөнгийн биржийн төлөөлөгчид Монголд анх удаа ирж, Монголын компаниуд тэдгээр биржүүд дээр хувьцаагаа гаргах ямар боломж байгаа талаар танилцуулсан нь хуралд оролцсон Монголын компаниудад ихээхэн ач холбогдолтой болсон юм.

Дэлхийд эхний аравт ордог эдгээр бирж Монголд ийн цуглах, Монголыг сонирхох болсон шалтгаан юу байв? Хариулт нь Монголын эдийн засгийн хурдацтай өсөлт, хангалттай нөөц боломж хэмээн төлөөлөгчид дуу нэгтэй хүлээн зөвшөөрсөн юм. Ганц уул уурхайн салбар гэлтгүй дэд бүтэц, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрлэлийн салбар ч уул уурхайг даган хөгжих нь тодорхой болохоор олон улсад тэргүүлэх биржүүд Монголыг “тоочиглосон” хэрэг. Тэд ч эл санаагаа нуугаагүй. Уул уурхайн компаниуд Австрали, Лондон, Торонтогийн  бирж рүү гар, харин бусад нь Франкфурт, Токио, Солонгосын хөрөнгийн бирж дээр хүрээд ир, хамтран ажиллая хэмээн дээрх гурван биржийн төлөөлөгчид уриалан дуудаж байлаа.

Ингээд Mongolia Capital Raising&Investment чуулганд ирсэн хөрөнгийн биржүүдийн онцлог, давуу тал, Монгол компаниудад ямар боломж байгаа талаар өгүүлье. Энэ удаа Монголын компаниудад эчнээ танил болсон Хонконг, Лондонгийн биржийг биш, Монголд анх удаа ирсэн Франкфурт, Токио, Солонгос болон Австралийн биржийн талаар танилцуулъя.

Солонгосын хөрөнгийн бирж 

1953 онд анх байгуулагдсан Солонгосын хөрөнгийн бирж өдгөө Азийн санхүүгийн төвүүдийн нэг болтлоо хөгжжээ. 2005 онд Солонгосын 3 том бирж буюу Korea Stock Exchange, Korea Futures Exchange, KOSDAQ нар нэгдэж, Korea Stock & Futures Exchange-г байгуулсан байна. Ингэснээр дериватив буюу үүсмэл үнэт цаасны томоохон зах зээлийг бий болгож чадсан аж. 1.1 их наяд ам.долларын зах зээлийн үнэлгээгээрээ дэлхийд 17-д, 1800 орчим бүртгэлтэй компанийнхаа тоогоор дэлхийд 9-д ордог. 2015 он гэхэд дэлхийд тэргүүлэх бирж болох том зорилготой. 

Солонгосын бирж Камбож, Лаост Хөрөнгийн биржийг нь анх байгуулж өгсөн бол Малайз, Вьетнам, Тайланд, Филиппин зэрэг улсын Хөрөнгийн биржийн мэдээлэл технологийн шийдлийг хийж өгчээ. Монголын Хөрөнгийн биржийн тухайд менежментийн багийн сонгон шалгаруулалтад оролцсон, харилцаа тогтоож хамтран ажиллаж буй гадаадын анхны бирж нь. 

Солонгосын бирж улсынхаа эдийн засаг, компаниудын хөгжилд томоохон үүрэг гүйцэтгэдэг ч олон улсын компаниудтай харьцдаг туршлага багатай. Нийтдээ 1800 орчим компани бүртгэлтэйгээс 18 нь Хятад, АНУ, Япон, Лаосын компаниуд. Одоо 10 гаруй улсын 70 орчим компани тус бирж дээр IPO хийхээр бэлтгэж байгаа хэмээн биржийнхэн мэдээлж байсан. Бусад биржтэй харьцуулахад гадны компанийг татах талаар нэлээд сулхан. 

Тус бирж том компаниудад зориулсан KOSPI зах зээл, жижиг дунд компаниудад зориулсан KOSDAQ зах зээл болон Үүсмэл үнэт цаасны зах зээл гэсэн гурван үндсэн зах зээлтэй. Монголын компаниудад KOSDAQ зах зээл нь илүү тохиромжтой юм. Нийт 1000 гаруй компани бүртгэгдсэн энэ зах зээл дээр өнгөрсөн онд 74 IPO гарч байжээ. 10-100 сая хүртэлх долларын хөрөнгө босгох компани энэ зах зээлийг сонговол илүү тохиромжтой. Солонгосын биржид уул уурхайн компани гардаггүй бөгөөд хүнд, хөнгөн үйлдвэрлэл, хүнс, хөдөө аж ахуй, машин, мэдээллийн технологи, тээвэр, барилгын салбарын компаниуд голдуу гардаг.

Энэ биржийн нэг давуу тал нь Солонгосын Үндэсний тэтгэврийн санд  хөрөнгийн зах руу хөрөнгө оруулалт хийх эрхийг нээж өгснөөр компаниудад хөрөнгө босгоход илүү хялбар болжээ. Тэтгэврийн сангийн хувьд ч хөрөнгө оруулалтаа байнга нэмэгдүүлж байгаа. Хөрөнгө оруулагчдынх нь 30 гаруй хувь гадны хөрөнгө оруулагчид бөгөөд жижиг хөрөнгө оруулагчид идэвхтэй ажилладаг. Энэ нь хувьцааны хөрвөх чадварт эергээр нөлөөлдөг байна. Мөн дотоодын хөрөнгө оруулагчид нь гадны компаниудад хөрөнгө оруулах сонирхолтой байдаг аж. 

Биржийн бас нэг давуу талыг мэргэжилтнүүд улсынх нь бат бөх зах зээл хэмээн дүгнэдэг. 2008 оны хямралд төдийлөн савлаагүйгээрээ бусад биржээс дархлаа сайтай гэдгээ баталжээ. Энэ нь Солонгосын хүчирхэг эдийн засагтай салшгүй холбоотой аж.

Мөн биржийн зүгээс компаниудаас авдаг шимтгэл хураамж хамгийн бага. Компани биржид бүртгүүлэхдээ 5765 ам.долларын шимтгэл төлдөг нь NASDAQ /102.500$/ -аас 20 дахин, Лондоны AIM /59.261$/ зах зээл, Хонконгийн бирж /50.000$/-ээс 10 дахин бага байна. Мөн биржид бүртгүүлэх бэлтгэл ажилд хамгийн уртдаа 18 сар шаардагддаг нь бага хугацаа юм.

Үргэлжлэлийг Mongolian Mining Journal-ийн ¹ 007 дугаараас уншина уу.