УИХ 18 их наядын төсвийн эхний хэлэлцүүлгийг хийлээ

УИХ-ын 2021 оны намрын ээлжит чуулганы (2021.10.14) үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Монгол Улсын 2022 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2022 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2022 оны төсвийн тухай, Ирээдүйн өв сангийн 2022 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийн нэг дэх хэлэлцүүлгийг хийлээ.  

Засгийн газар төр хувийн хэвшил, хөрөнгө оруулагчид, иргэдийн хамтын хүчин зүтгэлээр цар тахлын үеийн эдийн засгийг эрчимжүүлэх Шинэ сэргэлтийн бодлогыг эхлүүлж, “Эрүүл мэндээ хамгаалж, эдийн засгаа сэргээх 10 их наядын цогц төлөвлөгөө”-г эрчимтэй хэрэгжүүлсэн төдийгүй ирэх 2022 оны төсвийг өөдрөгөөр төсөөлж, Монгол Улсын түүхэнд анх удаа 18 их наядын төсвийг УИХ-д өргөн барьснаа Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ онцолсон юм. Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд өргөн баригдсан 2022 оны улсын төсвийн төслийн 3 онцлогийг тэрээр тоймлон дурдлаа.  

Энэ нь нэгдүгээрт 2022 оны төсөв бол эдийн засгийг тэлэх, төр хувийн хэвшлийн түншлэлийг бэхжүүлэх Хөгжлийн төсөв байх аж. Ирэх оноос хөгжлийн төслүүдийг эхлүүлж, хүртээмжтэй өсөлтийг хангах, экспортыг нэмэгдүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих замаар Эдийн засгаа сэргээх шинэчлэлийг үе шаттай хийхээр зорьж байна. Газрын тосны боловсруулах үйлдвэр, Тавантолгой цахилгаан станц, Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц зэрэг улс орны эдийн засагт нэн шаардлагатай томоохон төслүүдийг эрчимжүүлж, Үндэсний баялгийн сан, Эрдэс баялгийн биржийн хуулийн төслийг өргөн барьж, уул уурхайн томоохон төслүүдийн хайгуул, олборлолтыг эрчимжүүлэн Оюутолгойн хэлэлцээрийг урагшлуулж, далд уурхайг ашиглалтад оруулахыг эрмэлзэнэ гэдгийг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ тодотголоо. Мөн Тавантолгой-Гашуунсухайтын төмөр замыг 2022 онд багтаан ашиглалтад оруулж, хил холболтын цэгийг эцэслэн тохирно, Зүүнбаян-Ханги мандлын төмөр замыг төр-хэвшлийн түншлэлээр ирэх төсвийн жилд багтаан эхлүүлэх аж. Чойбалсан-Хөөт бичигт болон зүүн, баруун босоо чиглэлийн төмөр замын ТЭЗҮ-ийг бүрэн боловсруулж дуусгана хэмээн тэрээр дурдлаа. Эдгээр төслүүд нь тээвэр логистикийн болон транзит хүчин чадлыг нэмэгдүүлж, экспортын шинэ гарцуудыг нээхэд чухал ач холбогдолтой юм. Мөн төрийн өмчит 339 компаниас томоохон компаниуд ашигтай ажиллаж, төрийн ачаанаас үүрэлцэж байгаа боловч ихэнх нь алдагдалтай ажиллаж байна. Тиймээс төрийн өмчит компаниудад засаглал, бүтцийн өөрчлөлт, ногдол ашгийн бодлогын шинэчлэлийг 2022 онд багтаан хэрэгжүүлж олон нийтийн нээлттэй хяналтад шилжүүлэх ажлыг үе шаттай зохион байгуулахаар болжээ. Эдийн засгийг тэлэх зорилгоор суурь дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтад 1.7 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдэхээр байгаа нь ДНБ-ийг 820 гаруй тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэх боломжтой гэж үзсэн байна.   2022 оны улсын төсөв нь дундаж давхаргыг дэмжих үндэсний тогтолцоог бий болгох, халамжаас хөдөлмөрт шилжих амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн суурь реформын эхлэлийг тавина гэж Ерөнхий сайд мэдэгдлээ.  Энэ бодлогын хүрээнд байгалийн баялгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлж санхүүгийн баталгаатай ирээдүйн иргэдийг одооноос бэлтгэж Хуримтлалын сангийн тогтолцоонд үе шаттай шилжин орох зорилтын хүрээнд “Хуримтлалтай хүүхэд” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр болжээ. Уг хөтөлбөр хэрэгжсэнээр эрдэс баялгаас төвлөрүүлсэн  орлогыг нийт иргэдэд тэгш, хүртээмжтэй хуваарилах зарчмаар хүүхэд багачууддаа хуримтлалын данс үүсгэж, ирээдүйд зарцуулах боломжийг бүрдүүлэх ажээ.

Монгол Улсын 2022 оны төсвийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг УИХ-аас 2021 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдөр баталсан Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуульд заасны дагуу 2022 оны төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцлийг ДНБ-ий 5.1%-иас, Засгийн газрын өрийн өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлэдсэн үлдэгдэл ДНБ-ий 70%-иас ихгүй байх төсвийн тусгай шаардлагад бүрэн нийцүүлж, хуулийн төслийг боловсруулсан. Төсвийн төсөлд Монгол Улсын 2022 оны нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогын хэмжээг 15.8 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 33.7%, нийт зарлагын хэмжээг 18.2 их наяд төгрөг буюу 38.8%, төсвийн алдагдлыг 1.3 их наяд төгрөгөөр огцом бууруулж, -2.4 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 5.1% байхаар төлөвлөжээ.  

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд зааснаар зэс, нүүрснээс 2022 оны төсөвт төвлөрөх орлогын хэмжээ нэгдсэн төсвийн орлогын гурваас дээш хувийг бүрдүүлэх тул эдгээр бүтээгдэхүүн гол нэр төрлийн эрдэс баялагт тооцогдож байна. Тиймээс Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасны дагуу тооцоход 2022 онд зэсийн тэнцвэржүүлсэн үнэ тонн тутамд 6,306.0 ам.доллар, нүүрсний тэнцвэржүүлсэн үнэ тонн тутамд 73.4 ам.доллар байхаар тооцжээ. Энэ үндсэн дээр ирэх онд Төсвийн тогтворжуулалтын санд зэсийн орлогоос 381.3 тэрбум, нүүрсний орлогоос 262.1 тэрбум, нийт 643.4 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр тооцсон байна. Түүнчлэн Засгийн газрын өрийн өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлсэн үлдэгдлийг ДНБ-д харьцуулсан харьцаа 67.2 хувьд хүрэх төлөвтэй байгаа нь Засгийн газрын өрийн тухай төсвийн тусгай шаардлагыг бүрэн хангаж байгаа гэж Засгийн газар үзэж байгаа аж.

Г.Идэрхангай