Эрдсийг эрдэнэст
Ирээдүйг өндөр хөгжилд
Ирээдүйг өндөр хөгжилд
Mining The Resources
Minding the future
Minding the future
Р.Ренчиндулам
Засгийн газар Монгол Улсын 2025 оны төсвийн төслийг наймдугаар сард УИХ-д өргөн барьсан. Хуулийн дагуу ирэх долоо хоногт багтаж төсвийг батлах учиртай. Гэвч энэ үйл явц ээдрээтэй хэвээр байна. Ингэж хэлэхийн учир нь, УИХ-ын зарим гишүүд 2025 оны төсвийг хэт тэлсэн, үрэлгэн төсөв гэж үзээд зардлуудыг хэмнэхийг эрх баригчдаас шаардан эсэргүүцлийн өргөдөлд иргэдээс гарын үсэг цуглуулаад эхэллээ.
2025 оны төсвийн төсөлд орлогыг 33.9 их наяд, зардлыг 35.8 их наядаар тооцож, алдагдлыг ДНБ-ий хоёр хувьтай тэнцүү буюу 1.9 их наяд төгрөг байхаар тусгасан. Тэр ч бүү хэл, томилолт, зочны зардалд энэ оныхоос 4 дахин их буюу 111 тэрбум төгрөг, 18.3 тэрбум төгрөгийг "Соёлын эрхийн бичиг" арга хэмжээнд зарцуулахаар төсөвлөжээ.
Тийм ч учраас УИХ-ын гишүүн Ж.Баярмаа, Г.Тэмүүлэн, Д.Энхтүвшин нарын 20 гишүүн төсвийн урсгал зардлыг 3.6 их наяд төгрөгөөр бууруулах боломжтой гэж үзээд байгаа юм. Төсвийг хэлэлцэж, нэг талдаа шийдвэр гаргах зайлшгүй шаардлагатай байхад Засгийн газар нь ч, УИХ-ын чуулган ч амар жимэр байлаа.
Ерөнхий сайд, Засгийн газрын ихэнх гишүүдээ аваад урд хөршид айлчлал хийгээд ордон “эзэнгүй” байсан. Өөрөөр хэлбэл, төсөвтэй холбоотой уг асуудлыг шийдвэрлэж чадахгүй явсаар эцсийн хугацааг нь тулгачихлаа. Хэдийгээр нийгмийн олонхи төсвийн хэт тэлэлтийг дэмжихгүй байгаа ч хуулийн дагуу ирэх долоо хоногт баталж таарна. Үүнийг ч Ерөнхий сайд маш сайн тооцсон байгаа. Тиймдээ ч Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “сэтгэл зоволгүйгээр” БНХАУ-д ажлын айлчлал хийж “Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц” төслийн тусгайлсан зээлийн хэлэлцээр, “Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замын гүүрийг хамтран барих тухай Монгол Улсын Засгийн газар, БНХАУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр” зэрэгт гарын үсэг зурж, олон жил яригдсан асуудлыг урагшлуулж яваа.
Тэгвэл нийгмийн дэмжлэг муутайгаар, шууд хэлбэл эсэргүүцэлтэй батлагдах нь тодорхой болсон энэ жилийн төсвийг засах ямар боломж байна вэ. Мэргэжилтнүүдийн болон ажиглагчдын яриагаар бол хоёр л боломж байгаа аж. Эхнийх нь, Ерөнхийлөгч хориг тавих. Төсөвт бүтнээр нь эсвэл хэсэгчлэн хориг тавьж болно. Тийм эрхтэй. Одоогийн нийгмийн уур амьсгалыг харахад Ерөнхийлөгч нэр хүндээ өсгөх энэ боломжийг алдахгүй нь тодорхой. Нийгэмд ч Ерөнхийлөгч гоё харагдана. Гэхдээ том зургаар нь харвал, Ерөнхийлөгчийн хориг бол ёс төдий зүйл гэхэд хатуудахгүй байх. Хориг тавьсан ч хүлээж авах эсэх нь УИХ-ын бүрэн эрхийн асуудал байдаг. Олонхоороо хүлээж авахгүй гэвэл төсөв батлагдсанаараа л явна. Өмнөх Ерөнхийлөгч нарын үед ч ийм л байсан. Хориг тавиад хүлээж авсан нь хуруу дарам цөөн.
Харин данхайсан төсвийг засах ганц бодит боломж байгаа нь төсвийн тодотгол. Олонхиороо санал нэгдвэл төсөвт тодотгол хийж алдаагаа засах боломжтой. Гэхдээ энэ үйл явц ирэх хаврын чуулганаар л яригдана. Тэр үед төсвийн орлого хэр байх нь ч тодорхой болчихно, үүнийг дагаад зардлаа хасах ч боломжтой. Мэдээж алийг нь хасах эсэх нь өөр асуудал. Чухамдаа хэт данхайсан төсвийг засах бодит боломж нь төсвийн тодотгол болоод байна.