Эдийн засаг

2022 оны төсвийн тодотголын төслийг УИХ-д өргөн барина Монгол Улсын 2022 оны Төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгийн даатгалын сангийн 2022 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Ирээдүйн өв сангийн 2022 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2022 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2023-2024 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барихаар тогтлоо. Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 245.3 тэрбум төгрөгөөр буурч, 15.5 их наяд төгрөг, нэгдсэн төсвийн нийт зарлага мөн 245.3 тэрбум төгрөгөөр буурч 17.9 их наяд төгрөг, нэгдсэн төсвийн нийт алдагдлын хэмжээ 2.4 их наяд төгрөг буюу өмнөх батлагдсан түвшинд байхаар байна.

Дэлхийн банк: Монголын эдийн засагт реформ чухал Дэлхийн Банк Монгол Улсын эдийн засгийн тойм тайланг (2022.04.19) танилцууллаа. Эдийн засаг 2020 онд 4.4%-иар агшсан бол 2021 оны эхний улиралд хурдацтайгаар тэлсэн. Гэсэн хэдий ч өмнөх оны сүүлийн гурван улиралд эдийн засгийн өсөлт саарч 2021 оны нэгдсэн дүнгээр 1.4%-тай гарлаа. Монгол Улс болон БНХАУ-ын хил хоорондын боомтууд дээр гарч буй хүндрэл, түүнчлэн Орос-Украины дайнаас үүдэлтэй сөрөг нөлөө зэрэг нь 2022 онд эдийн засгийн өсөлтийг бууруулж, 2.5%-д хүргэж болзошгүй байгааг тайланд өгүүлсэн байна.

Бараа ихтэй баялаг “дэлгүүр” өргөжих цаг айсуй “Хөрөнгө энд тэндгүй бий. Харин түүнийг татан төвлөрүүлэх ажлыг хэрхэн хийх вэ гэдэгтээ анхаарах нь чухал” гэж АНУ-ыг үндэслэгчийн нэг Бенжамин Франклин хэлсэн нь бий. Монголын хөрөнгө зах зээлийн “IPO Mongolia2022” форумын үеэр энд тэндгүй байх хөрөнгийг хэрхэн Монголд татан оруулах вэ? Хөрөнгийн зах зээлийн цаашдын бодлого, ирж буй шинэ боломжийг хэрхэн тооцож байгааг хүмүүст танилцууллаа. Санхүүгийн гурван тулгуур гэгддэг хөрөнгийн бирж, банк санхүү, даатгал зэрэгцэн хөгжиж гэмээ нь эдийн засаг сая тогтвортой, сайн хөгжинө гэгддэг.

ГЕГ: Зэсийн баяжмалын экспортын орлого 14.5%-иар өсөлттэй гарлаа Манай улсын гадаад худалдааны үзүүлэлт оны эхний гурван сарын байдлаар 3.63 тэрбум ам.долларт хүрсэн тухай Гаалийн ерөнхий газар мэдээллээ. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад 3.1%-иар дээшилсэн үзүүлэлт болж байна. Энэ дотроо экспорт 1.94 тэрбум ам.долларт хүрсэн нь 2.9%-иар буурсан бол импорт 1.69 тэрбум ам.доллартай тэнцэж 11%-иар нэмэгджээ. Ингэснээр оны эхний гурван сарын байдлаар улсын нийт экспорт импортын дүнгээс 251.4 сая ам.доллараар давж, гадаад худалдааны тэнцэл ашигтай гарлаа.

“Монголын эдийн засгийн чуулган” Шинэ сэргэлтийн бодлогод чиглэж байна “Шинэ сэргэлтийн бодлого” сэдвийн дор зохион байгуулагдаж буй “Монголын эдийн засгийн форум-2022” чуулган өнөөдөр Төрийн ордонд эхэллээ. Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ чуулганыг нээж хэлсэн үгэндээ “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ын зургаан зорилт болох “Эрчим хүчний сэргэлт”, “Боомтын сэргэлт”, “Аж үйлдвэржилтийн сэргэлт”, “Хот, хөдөөгийн сэргэлт”, “Ногоон хөгжлийн сэргэлт”, “Төрийн бүтээмжийн сэргэлт”-ийн хүрээнд хийгдэж буй ажлуудынхаа талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөв. Экспорт тасалдаж, олон улсын ачаа тээврийн эргэлт эрс удааширч, 200 гаруй мянган ажлын байр эрсдэлд орон, эдийн засаг 1992 оноос хойш анх удаа -5.3% хүртэл агшсан амаргүй цаг үеийг бид хамтдаа туулж байна” хэмээн тэрээр онцолсон юм.

АХБ: Монголын эдийн засгийн өсөлт 2023 оноос сайжирна Бараа, бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийн доголдол, гадаад худалдааны тасалдал, түлш шатахууны үнийн огцом өсөлтийн бизнесийн зардал дахь сөрөг нөлөөгөөр инфляц 2022 онд өсөх бөгөөд жилийн дундаж инфляц 12.4% болж огцом нэмэгдэхээр байна. Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш сулрах нь импортын барааны үнийн өсөлтөөр дамжиж инфляцад сөргөөр нөлөөлнө. Харин 2023 онд эдгээр хүчин зүйлсийн сөрөг нөлөө харьцангуй зөөлөрнө гэж үзвэл дундаж инфляц 9.3% болж тогтворжих төлөвтэй юм.

Дэлхийн банк: ОХУ-ын эсрэг хориг нь түүхий эдийн нийлүүлэлт, санхүүгийн дарамтыг нэмэгдүүлэв Украины дайн болон ОХУ-ын эсрэг авсан хориг арга хэмжээ нь түүхий эдийн нийлүүлэлтийг тасалдуулж, санхүүгийн дарамтыг нэмэгдүүлж, дэлхийн өсөлтийг сааруулж байна гэж Дэлхийн Банкны “Зүүн Ази, Номхон далайн бүсийн эдийн засгийн тойм: Шуургыг сөрөх нь” тайланд дүгнэжээ. Үүнд шатахууныхаа дийлэнх хэсгийг импортлодог Монгол Улс болон Тайландын Хаант улсын, мөн түүнчлэн хүнсний импортоос хэт хамааралтай Номхон далайн арлын улс орнуудын бодит орлого буурч байна.

УУХҮЯ: Оны эхний гурван сард 2.52 сая тонн нүүрс экспортлов Нүүрсний экспорт гуравдугаар сарын 25-аас 31-ний өдрүүдэд авто замаар 2,711 чингэлэг, төмөр замаар 700 чингэлэг, он гарсаар 2.52 сая тоннд хүрчээ. Мөн хугацаанд авто замаар 248 чингэлэг, төмөр замаар 108 чингэлэг буюу оны эхнээс 334.8 мянган тонн зэсийн баяжмал экспортолсон нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 5.8%-ийн өсөлттэй байна. Төмрийн хүдэр, баяжмалын тухайд авто замаар 16, төмөр замаар 799 чингэлэг буюу оны эхнээс нийт 616.1 мянган тонныг экспортолжээ.

Нүүрсний экспорт он гарсаар 2.2 сая тоннд хүрэв Он гарсаар буюу гуравдугаар сарын 24-ний байдлаар манай улс 2,208.2 мянган тонн нүүрс экспортлоод байна. Долоо хоногийн дүнгээр буюу гуравдугаар сарын 18-24-ний өдрүүдэд авто замаар 2601 чингэлэг, төмөр замаар 650 чингэлэг нүүрс экспортолжээ. Зэсийн баяжмалын тухайд, долоо хоногт авто замаар 192 чингэлэг, төмөр замаар 106 чингэлэг буюу оны эхнээс 311 мянган тонн баяжмал экспортолсон байна. Үүнээс гадна оны эхнээс нийт 558.2 мянган тонн төмрийн хүдэр, баяжмал экспортолсон бөгөөд сүүлийн долоо хоногт авто замаар 27, төмөр замаар 875 чингэлэг төмрийн хүдэр гадагш нийлүүлжээ.

УУХҮЯ: Шатахууны импортын үнэ гуравдугаар сард 13%-иар өсөв ОХУ-аас манай улсад нийлүүлэх шатахууны хил үнэ нь дэлхийн зах зээл дээрх газрын тосны үнэтэй шууд хамааралтай байдаг бөгөөд хоёрдугаар сарын газрын тосны үнийн өсөлттэй холбоотойгоор “Роснефть” компанийн гуравдугаар сарын хил үнэ өмнөх сараас нэмэгдэж ирсэн. Тодруулбал, автобензины хил үнэ төрөл тус бүрдээ өмнөх сараас тонн нь 109 ам.доллароор өсчээ.

Төв банк бодлогын хүүгээ 2.5 нэгж хувиар нэмэгдүүлж 9%-д хүргэв Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хорооны 2022 оны гуравдугаар сарын 23, 24-ний ээлжит хурлаар эдийн засаг, банк, санхүүгийн зах зээлийн өнөөгийн байдал гадаад, дотоод орчны төлөвийг хэлэлцэн бодлогын хүүг 2.5 нэгж хувиар нэмэгдүүлж, 9.0%-д хүргэх шийдвэр гаргалаа. Олон улсын харилцааны нөхцөл байдалтай холбоотойгоор дэлхийн зах зээл дээрх газрын тосны үнэ огцом өсөж, үйлдвэрлэлийн зардлыг нэмэгдүүлэх, БНХАУ-ын ковидын эсрэг бодлоготой холбоотойгоор үйлдвэрлэлийн орцын нийлүүлэлт хязгаарлагдаж байгаа нь эдийн засгийн өсөлтийг сааруулах нөлөөг 2022 онд үзүүлэхээр байна.

УУХҮЯ: Шатахууны нөөц хэвийн байна Энэ сарын 17-ны байдлаар улсын хэмжээнд нийт 166,032 тонн шатахууны нөөцтэй байгаагаас А-80 автобензин 11,886 тонн, АИ-92 автобензин 58,720 тонн, АИ-95 автобензин 3,332 тонн, дизель түлш 99,039 тонн байна. Тодруулбал АИ-92 автобензиний 44 хоногийн, АИ-95 автобензиний 40, А-80 автобензиний 71, дизелийн 33, Улаанбаатар хотын хэмжээнд нийт 83,452 тонн буюу АИ-92 автобензиний 36 хоногийн, АИ-95 автобензиний 30 хоногийн, дизелийн 39 хоногийн буюу хэвийн нөөцтэй байна. Манай улс он гарсаар нийт 374.9 мянган тонн газрын тосны бүтээгдэхүүн импортолжээ.

Төрийн өмчит уул уурхайн компаниудын валютын орлогыг Монголбанкинд худалдахыг зөвлөв Монгол Улсын Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөл (СТБЗ) 2022 оны гуравдугаар сарын 15-ны өдөр ээлжит бусаар хуралдаж, олон улсын төлбөр тооцооны нөхцөл байдал, дотоодын шатахуун импортлогчдод үүсээд буй тодорхой бус нөхцөл байдлууд болон улсын валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх арга замуудын талаар хэлэлцэн, макро эдийн засгийн болон санхүүгийн тогтвортой байдлыг хангах, санхүүгийн зуучлалыг хэвийн үргэлжлүүлэх хүрээнд доорх чиглэлээр холбогдох асуудлуудыг судалж, Монгол Улсын Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулж, шийдвэрлүүлэхийг СТБЗ-ийн гишүүн байгууллагуудад, Засгийн газарт зөвлөж байна.

АИ-92 шатахууны импорт өсч, дизелийнх буурав Манай улс оны эхний хоёр сарын байдлаар нийт 286.4 мянган тонн нефтийн бүтээгдэхүүн импортолсон нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 3.65%-иар буурсан тухай Гаалийн ерөнхий газар мэдээлсэн байна. Нефтийн бүтээгдэхүүний импорт биет хэмжээгээр буурсан ч үнийн дүнгээр оны эхний хоёр сард 222.7 сая ам.долларт хүрч 51.4%-иар өссөн дүнтэй гарчээ. Энэ нь газрын тосны ханш дэлхийн зах зээлд өссөнтэй холбоотой.

ГЕГ: Нүүрсний экспорт хоёрдугаар сард 674 мянган тоннд хүрэв Гаалийн ерөнхий газраас энэ оны эхний хоёр сарын гадаад худалдааны үзүүлэлтийг танилцууллаа. Мөн хугацаанд манай улсын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 2.22 тэрбум орчим ам.долларт хүрч өмнөх оны мөн үеийнхээс 1.7%-иар буурчээ. Энэ дотроо экспорт 1.18 тэрбум ам.доллар, импорт 1.037 тэрбум ам.долларыг тус тус эзэлсэн байна. Тодруулбал экспорт өмнөх оны мөн үеийнхээс 11.6%-иар буурсан бол импорт 12.5%-иар өссөн дүнтэй гарлаа. Гадаад худалдааны тэнцэл эхний хоёр сард 142.5 сая ам.долларын ашигтай гарсан нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 65.4%-иар буурав.

Монголбанк оны эхний хоёр сард 2.4 тонн үнэт метал худалдан авлаа Монголбанк 2022 оны хоёрдугаар сард 795.3 кг үнэт метал худалдан авч, оны эхнээс өссөн дүнгээр нийт 2.4 тонн үнэт метал худалдан аваад байна. Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал 23.3%-иар буюу 464.6 кг-аар өссөн үзүүлэлт юм. Хоёрдугаар сарын хувьд Дархан-Уул аймаг дахь Монголбанкны хэлтэс 15.7 кг, Баянхонгор аймаг дахь Монголбанкны салбар 59.2 кг үнэт метал тус тус худалдан авсан байна.

Гадаад эрсдэлтэй уялдуулан СТБЗөвлөлөөс зөвлөмж боловсруулна Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөл (СТБЗ)-ийн 2022 оны нэгдүгээр улирлын ээлжит бус хурал (2022.02.28) зохион байгуулагдлаа. Тус хуралдаанаар “Орос, Украины цэргийн ажиллагааны манай улсын эдийн засагт үзүүлэх нөлөө”-ний талаар Сангийн яамны Эдийн засгийн бодлогын газрын Макро эдийн засгийн бодлогын хэлтсийн дарга Ж.Ганбаяр, “Монгол Улсын эдийн засгийн төлөв, зарим арга хэмжээний санал”-ыг Монголбанкны Мөнгөний бодлогын газрын захирал Б.Баярдаваа, “Дэлхийн бусад улсуудаас ОХУ-ын эсрэг авсан төлбөр тооцооны хориг арга хэмжээнүүд”-ийн талаар Монголбанкны Төлбөрийн тооцооны газрын захирал Э.Анар нар тус тус танилцуулав.

УУХҮЯ: Сүүлийн гурван долоо хоног дараалан эрдсийн экспорт өсөлттэй гарлаа 2022 оны хоёрдугаар сарын 11-17-нд авто замаар 1555 чингэлэг, нийт оны эхнээс 1,005.0 мянган тонн нүүрс, авто замаар 184 чингэлэг, төмөр замаар 341 чингэлэг буюу оны эхнээс 161.5 мянган тонн зэсийн баяжмал экспортлоод байгаа тухай Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам мэдээллээ. Харин төмрийн хүдрийн тухайд төмөр замаар 770 чингэлэг буюу оны эхнээс нийт 227 мянган тонн бүтээгдэхүүн экспортолжээ.

Монгол Улсын эдийн засаг 2021 онд 1.4%-иар өсөв Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлт өнгөрсөн онд урьдчилсан гүйцэтгэлээр өмнөх 2020 онтой харьцуулахад 1.4%-иар өсөлттэй гарсан тухай Үндэсний статистикийн хороо мэдээллээ. Тодруулбал 2021 онд манай улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ) оны үнээр 43.0 их наяд төгрөг болж, өмнөх оноос 5.6 их наяд (14.9%) төгрөгөөр, 2015 оны зэрэгцүүлэх үнээр 27.0 их наяд төгрөг болсон нь 0.4 их наяд (1.4%) төгрөгөөр тус тус өсчээ.

ГЕГ: Эрдсийн экспорт оны эхний сард огцом буурлаа Монгол Улсын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 2022 оны эхний сард 1 тэрбум 96 сая ам.доллартай тэнцэж өмнөх оны мөн үеийнхээс 0.2%-иар буурсан тухай Гаалийн ерөнхий газар мэдээллээ. Энэ дундаа экспорт 539.6 сая ам.доллартай тэнцсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 15.7%-иар хумигджээ. Харин импортын тухайд оны эхний сард 556.5 сая ам.долларт хүрсэн нь 21.3%-ийн өсөлттэй гарлаа. Ийнхүү экспорт хумигдахад нэгдүгээр сарын 27-ныг хүртэл Замын-Үүд-Эрээний боомтын төмөр замын задгай тээвэр зогссонтой холбоотой юм. Улмаар нэгдүгээр сарын сүүлийн хоногуудад зэсийн баямжал, төмрийн хүдэр болон бусад эрдсийн тээвэрлэлтийг сэргээж эхэлсэн.